Kaukaz to dla nas Polaków lekka egzotyka, w końcu to już prawie Azja, a może nawet Azja, tak po prostu. Właśnie dlatego w głowie każdego kto pierwszy raz wyjeżdża na Kaukaz rodzą się pytania o formalności przy wjeździe, bezpieczeństwo, warunki tam panujące i inne prozaiczne aspekty pobytu w innym kraju. Artykuł jest poświęcony tym sprawom na terenie Kaukazu, czyli w Gruzji, Armenii i Azerbejdżanie. Z racji tego, że mamy do czynienia trzy różne kraje, to mamy też trzy różne sytuacje (z mniejszymi i większymi różnicami), dlatego wskazówki praktyczne dotyczące kwestii od siebie różniących się zostaną opisane oddzielnie dla każdego z krajów.
GRUZJA
Nazwa oficjalna: Gruzja
Stolica: Tbilisi
Język: język gruziński
Powierzchnia: 69,7 tys. km2
Ludność: ok. 4 mln
Waluta: lari (GEL)
Czas w stosunku do Polski: + 2 godz. latem, + 3 godz. zimą
Gruzja to jeden z trzech krajów Kaukazu Południowego, z którym wiąże się najwięcej problemów jeżeli chodzi o zdefiniowanie jego przynależności kontynentalnej: Azja czy Europa? Kulturowo i religijnie – Europa, geograficznie to już Azja. Za Europą przemawia także mentalność Gruzinów oraz to, jak oni sami siebie definiują. Spór o to czy Gruzja to jeszcze Europa czy już Azja pewnie jeszcze długo będzie trwał, a każdy podróżujący do Gruzji człowiek i tak sam sobie na to pytanie odpowie.
Dokumenty
Jeśli chodzi o podstawowe informacje dotyczące wjazdu i pobytu w Gruzji to mamy się z czego cieszyć, ponieważ są one dla nas bardzo łatwe i preferencyjne. Polacy mogą wjeżdżać do Gruzji bez żadnych wiz, za okazaniem ważnego paszportu lub DOWODU OSOBISTEGO. Przebywać na terenie Gruzji można 365 dni w roku! Jak widać, nie ma nic łatwiejszego niż wsiąść w samolot i przylecieć do Gruzji. Decyzję taką można podjąć nawet bardzo spontanicznie, nie mając w szufladzie ważnego paszportu.
Bezpieczeństwo
Jeżeli chodzi o bezpieczeństwo w Gruzji, to sytuacja też wygląda bardzo dobrze. Ponad 10 lat temu w państwie doszło do wielu zmian i reform, które wyprowadziły Gruzję z kryzysu i poprawiły sytuację wewnętrzną. Podróżując po Gruzji można czuć się naprawdę komfortowo i bezpiecznie. Zresztą potwierdzają to nie tylko moje własne doświadczenia czy wielu innych, którzy Gruzję odwiedzili, ale też raporty, które powstają co roku i umieszczają Gruzję na wysokich miejscach, jako kraj, który jest bardzo bezpieczny dla odwiedzających. Komfort podróżowania po Gruzji zwiększa również fakt, że miejscowa ludność jest bardzo gościnna i pomocna, więc w zasadzie w każdym zakątku Gruzji możemy liczyć na miłe, często inspirujące spotkania, a w razie potrzeby na pomoc.
Waluta i płatności
Waluta narodowa to gruzińskie lari (GEL) i tylko tą walutą można się posługiwać w Gruzji. Nie ma żadnego problemu z wymianą dolarów czy euro, gdyż kantory w zatrważającej ilości są niemal wszędzie, często otwarte całą dobę. Bardzo istotne jest jednak to, że w Gruzji nie wymienia się starych dolarów amerykańskich, czyli tych sprzed 1996 roku i kantory nie przyjmują obcej waluty (zarówno dolarów jak i euro), które są nawet lekko podniszczone, co należy rozumieć jako: zbytnie wygniecenie banknotu, nawet lekko podarty banknot, popisane lub w jakikolwiek oznaczone banknoty. Jest to bardzo ważne, ponieważ pod tym względem większość kantorów jest bezwzględna. Dlatego wyjeżdżając do Gruzji należy zabrać ze sobą ładne, czyste i nieporwane banknoty, a jeżeli chodzi o dolary to tylko te, które zostały wydane po 1996 roku (należy w polskim kantorze poprosić o nowe dolary). Kantorów jest w Gruzji mnóstwo, natomiast w miejscową walutę (lari) należy się zaopatrzyć w wystarczającej ilości, kiedy planuje się wyjazd na prowincję lub w wysokogórskie rejony kraju. W małych miejscowościach i wioskach górskich na kantor raczej nie ma co liczyć. Jeżeli chodzi o płacenie dolarami lub euro, to jest to możliwe i zdarza się, jednak nie tak często jak mogłoby się nam wydawać. Czasem można umówić się na płacenie w obcej walucie z taksówkarzem czy kupując biżuterie lub różnego rodzaju pamiątki na bazarze, jednak nie wszyscy się zgadzają na przyjmowanie obcej waluty, dlatego lepiej mieć przy sobie gruzińskie lari. Gdy nasz pobyt w Gruzji się kończy, a w kieszeni wciąż mamy gruzińskie lari to zawsze można pójść zjeść pyszną kolację i napić się wyjątkowego gruzińskiego wina, albo po prostu wymienić lari z powrotem na obcą walutę (różnic między kupnem a sprzedażą jest bardzo mała).
Płacenie kartą płatniczą jest powszechne w dużych miastach, gdzie możemy jej użyć w sklepach, kawiarniach i restauracjach. Wybranie pieniędzy z bankomatu też nie stanowi problemu. Natomiast wyjeżdżając z dużych miast należy mieć przy sobie gotówkę. Trzeba mieć na uwadze, że płacenie kartą w Gruzji, poza kilkoma dużymi miastami, nie jest tak powszechne jak w Polsce.
Język
Oficjalnym językiem w Gruzji jest język gruziński, do którego zapisu używa się gruzińskiego alfabetu. Język gruziński należy do rodziny języków kaukaskich i nie przypomina żadnego znanego w Europie czy na świecie języka, dlatego jest bardzo trudny do opanowania. Porozumiewać się z mieszkańcami można głównie w języku rosyjskim (szczególnie ze starszym pokoleniem), ale też język angielski jest coraz bardziej rozpowszechniony (głównie u młodych ludzi, którzy najczęściej znają już angielski, a nie rosyjski). W miastach, na ulicach, na sklepach itd. najczęściej znajdują się napisy w języku gruzińskim (pisane alfabetem gruzińskim) oraz angielska transkrypcja, więc odczytywanie znaków jest możliwe. Jednak już lokalny transport, busy jeżdżące pomiędzy miastami, a nawet w Tbilisi najczęściej mają oznaczenia pisane tylko alfabetem gruzińskim.
Warto nauczyć się kilku grzecznościowych zwrotów w języku gruzińskim, które zawsze spotkają się z wielkim entuzjazmem i wywołają uśmiech na twarzy rozmówcy.
Pogoda
Może zacznijmy od pogody w okresie, który przyciąga najwięcej turystów, czyli wiosna i lato. Gruzja to kraj, gdzie wiosna zaczyna się wcześniej niż w Polsce, a temperatura szybko pozwala na ubranie letnich ciuchów. Oczywiście przyjemnie ciepło robi się na terenach nizinnych lub lekko górskich (Tbilisi, Kutaisi, Batumi, niektóre tereny Kachetii). W górach wciąż można trafić na śnieg, na niektórych trasach wcale nie mały, a temperatury wieczorem spadają mocno w dół. Lato to okres pełnego słońca, świetnej pogody i co tu dużo mówić…upałów. Po raz kolejny, ważne jest o jakiej części kraju mówimy: wszędzie poza górami jest dość upalnie, w okresie lipiec-sierpień temperatura to ok. 30-35 stopni Celsjusza. W górach też jest gorąco, natomiast nie jest to aż tak odczuwalne jak na niższych wysokościach, a wieczory robię się przyjemnie ciepłe i świeże. Z całą pewnością podróżując latem do Gruzji należy uzbroić się w coś co będzie chroniło naszą głowę (kapelusz, chustka), skórę (krem z filtrem) i codziennie zaopatrzyć się w odpowiednią ilość wody. Braki w płynach można też regulować spożywaniem pysznych soczystych arbuzów i melonów, których jest całe mnóstwo na każdym kroku.
Zima w Gruzji to czas równie ciekawy jak latem. Nie wszyscy wiedzą, ale Gruzja to wcale nie jest kraj, gdzie po sezonie letnim wszystko wymiera i trzeba czekać do kolejnego sezonu. Ze względu na piękne wysokie góry w Gruzji można aktywnie wypocząć również zimą. Ale o walorach zimowych kurortów Gruzji może napiszę w innym artykule.
Religia
Gruzja to kraj, gdzie większość mieszkańców to chrześcijanie obrządku prawosławnego (ponad 80% ludności), którzy przynależą do Gruzińskiej Cerkwi Prawosławnej. Jest to oczywiście bardzo ważna informacja podczas poznawania kraju, jego historii i zwyczajów, ale jest ona istotna również ze względów praktycznych dla podróżujących. Wiele obiektów historycznych i turystycznych w Gruzji stanowią cerkwie i monastyry, do których wchodząc należy odpowiednio się ubrać. Prawosławna tradycja wymaga, aby mężczyźni wchodząc do cerkwi mieli długie spodnie, natomiast kobiety mają mieć nakrytą głowę (chustą bądź kapeluszem) oraz spodnie lub spódnice przynajmniej za kolana oraz osłonięte ramiona. Podczas podróży po Gruzji odwiedza się różne obiekty sakralne, w których różnie podchodzi się do kwestii ubioru. Natomiast trzeba mieć na uwadze, że są miejsca, gdzie ze względu na nieodpowiedni strój można zostać niewpuszczonym do środka.
ARMENIA
Nazwa oficjalna: Republika Armenii
Stolica: Erywań
Język: język ormiański
Powierzchnia: 29,8 tys. km2
Ludność: ok. 3 mln
Waluta: dram (AMD)
Czas w stosunku do Polski: + 2 godz. latem
+ 3 godz. zimą
Kraj łączący w sobie cechy i tradycje azjatyckie z europejskimi. Najstarszy kraj chrześcijański, który razem z Gruzją od wieków stawiał czoła najeźdźcom z Azji, którzy chrześcijaństwo chcieli zamienić na islam. Armenia to piękny kraj, po którym podróżując poznajemy jego bardzo burzliwą i ciekawą historię. Aby w pełni cieszyć się podróżowaniem warto pamiętać o kilku istotnych rzeczach.
Dokumenty
Od 2013 roku przy wjeździe do Armenii Polacy nie potrzebują wiz, należy jednak okazać ważny paszport. Na terenie Armenii bez wizy można przebywać do 180 dni w roku.
Bezpieczeństwo
Armenia to kraj bezpieczny, gdzie cudzoziemcy mogą się czuć komfortowo. Podczas podróżowania po kraju odradza się jedynie przebywania na terenie znajdującym się przy granicy z Azerbejdżanem (głównie w rejonie Tawusz), ze względu na nierozwiązaną kwestię Górskiego Karabachu pomiędzy Armenią i Azerbejdżanem. Podróżując po kraju możemy liczyć na pomoc i życzliwość mieszkańców, którzy pozytywnie reagują na podróżnych.
Waluta i płatności
W Armenii obowiązuje waluta narodowa – ormiański dram (AMD). To w tej walucie dokonuje się płatności, ale podobnie jak w Gruzji możliwe jest rozliczenie się w dolarach i euro (po wcześniejszym ustaleniu). Kantorów gdzie można dokonać wymiany jest bardzo dużo, ale tylko w większych miastach (Erywań, Giumri, Wanadzor). Poza dużymi miastami miejsc do wymiany waluty jest dużo mniej, dlatego wyjeżdżając na prowincję należy zaopatrzyć się w gotówkę. Płatności kartą nie stanowią problemu w stolicy i w dobrych kawiarniach, restauracjach przy popularnych miejscach turystycznych. Ta forma płatności jest dużo mniej rozpowszechniona niż w Polsce. Podobnie jak w pozostałych krajach kaukaskich banknoty obcej waluty, którą chcemy wymienić powinny być czyste, niewygniecione, bez żadnych podarć i napisów. Dolary amerykańskie muszą być wydane po 1996 roku.
Język
Oficjalnym językiem w Armenii jest język ormiański, należący do rodziny języków indoeuropejskich. Podobnie jak gruziński, język ormiański jest bardzo trudny i posiada swój własny alfabet do zapisu. Z miejscowymi można się porozumieć w języku rosyjskim, który po upadku Związku Radzieckiego wciąż jest tu dość powszechnie znany. Język angielski to język, który znają młodzi ludzie, ale jednak głównie w Erywaniu, na prowincji rzadko można się porozumieć po angielsku. W Erywaniu większość miejsc i znaków jest opisana alfabetem ormiańskim i łacińskim, jednak wyjeżdżając poza stolicę jest już trochę gorzej. Zjeżdżając z głównych szos zaczyna brakować znaków po angielsku czy po rosyjsku. Oddalając się od Erywania oznaczenia są już głównie w języku ormiańskim, co trochę utrudnia poruszanie się po kraju. Choć język ormiański jest trudny, to oczywiście kilka podstawowych zwrotów warto poznać, by zdobyć sobie uznanie wśród miejscowej ludności.
Pogoda
W Armenii, która jest krajem górzystym pogoda potrafi być bardzo różna w zależności od rejonu. Latem na ogół jest bardzo gorąco (około 30-40 stopni Celsjusza). W centralnej części kraju, w Erywaniu i w okolicach jest gorąco i bardzo sucho. Na bardziej zalesionych terenach na północy i południu kraju powietrze jest trochę bardziej świeże i upał nie jest tak dokuczliwy. Jadąc w kierunku Jeziora Sewan możemy się spodziewać się wietrznej pogody i dosyć chłodnych wieczorów, nawet latem. Zimą w Armenii panuje dosyć ostra i surowa zima, nie tylko w wysokogórskich terenach, ale nawet w Erywaniu zima jest mroźna.
Religia.
Armenia jako pierwszy kraj na świecie przyjął chrześcijaństwo i do dziś większość Ormian (około 95%) przynależy do Ormiańskiego Kościoła Apostolskiego. Podróżując po Armenii mnóstwo obiektów, które się odwiedza to kościoły. Przy wejściu do świątyni obowiązuje określony dresscode: mężczyźni powinni mieć długie spodnie, a kobiety spódnice lub spodnie za kolana i okryte ramiona. W praktyce w Armenii dużo rzadziej zwracają uwagę na strój niż chociażby w Gruzji.
AZERBEJDŻAN
Nazwa oficjalna: Republika Azerbejdżanu
Stolica: Baku
Język: język azerbejdżański
Powierzchnia: 86,6 tys. km2
Ludność: ok. 9 mln
Waluta: nowy manat (AZN)
Czas w stosunku do Polski: + 3 godz.
Jeden z trzech krajów Kaukazu Południowego, który najbardziej się z nich wyróżnia, a jest to spowodowane przede wszystkim religią. Azerbejdżan jako jedyny z krajów Zakaukazia przyjął islam jako swoją religię państwową. Oprócz religii są też inne kwestie, które sprawiają, że dosyć mocno różni się od swoich sąsiadów, np. sytuacja polityczna, sytuacja gospodarcza, obecność na arenie międzynarodowej. Azerbejdżan tak jak Gruzja i Armenia to bardzo ciekawy kraj, który ma wiele do zaoferowania przyjezdnym. Co warto wiedzieć przed podróżą?
Dokumenty
Chcąc odwiedzić Azerbejdżan potrzebna nam jest wiza turystyczna, którą uzyskujemy poprzez wyznaczone do tego azerbejdżańskie Agencje Turystyczne. Wizę należy zdobyć przed przyjazdem do Azerbejdżanu, a na granicy okazać ją wraz z paszportem. Koszt uzyskania wizy to około 60 EURO.
Bezpieczeństwo
Azerbejdżan to kraj bezpieczny i przyjazny dla podróżnych. Bez obaw można podróżować, spacerować wieczorem po Baku, poruszać się kraju. Ze względu na stosunki z sąsiadem odradza się przebywanie na terenach graniczących z Armenią. Pozostała część kraju jest bezpieczna.
Waluta i płatności
Walutą narodową Azerbejdżanu jest nowy manat (AZN) i to w tej walucie realizowane są wszystkie płatności. Z wymianą obcej waluty – dolar amerykański czy euro nie ma żadnego problemu. Należy jednak pamiętać o tym by banknoty były czyste, niepogniecione, nieporwane i w najmniejszym stopniu niepopisane, a dolary amerykańskie powinny być wydane po 1996 roku. Wyjeżdżając z Baku na prowincję lepiej zaopatrzyć się w odpowiednią sumę manatów, ponieważ kantory tam nie są już w tak dużej ilości jak w stolicy. Płatność kartą nie stanowi problemu w Baku, poza dużym miastem płatności realizowane są raczej gotówką.
Język
Oficjalnym językiem jest język azerbejdżański, do którego zapisu stosuje się alfabetu łacińskiego z użyciem kilku znaków charakterystycznych dla języka azerbejdżańskiego. Podróżując po Azerbejdżanie na kontakt z miejscowymi pozwala znajomość języka rosyjskiego, który wciąż jest tu dobrze znany od czasów Związku Radzieckiego. Powoli także język angielski staje się coraz bardziej popularny, ale w chwili obecnej raczej tylko w Baku pozwoli się na skomunikować z młodymi ludźmi.
Pogoda
Azerbejdżan najczęściej odwiedza się wiosną i latem, kiedy pogoda jest niemal pewna i bardzo ładna. Jadąc do Azerbejdżanu latem trzeba być gotowym na wysokie temperatury, szczególnie odczuwalne w Baku i w okolicach, które są terenami pustynnymi. Udając się w tereny górskie możemy liczyć na piękną pogodę i troszkę niższą temperaturę niż 40 stopni Celsjusza, jakie panują zazwyczaj latem w Baku. Oczywiście wiosna jest bardzo dobrym okresem na podróżowanie do Azerbejdżanu, kiedy wszystko budzi się do życia, a upały jeszcze się nie zaczęły.
Religia
Azerbejdżan to kraj muzułmański, jednak w odróżnieniu od innych krajów muzułmańskich zasady islamu dotyczące ubiory czy nawet spożywania alkoholu nie są tu restrykcyjnie przestrzegane. Kobiety w większości noszą ubiory europejskie, więc przyjeżdżając do Azerbejdżanu nie trzeba zasłaniać włosów czy nosić długich spodni i spódnic. Baku jeżeli chodzi o modę niczym nie różni się od największych europejskich miast. W mniejszych miejscowościach na prowincji częściej zdarza się zobaczyć kobiety w chustach czy czadorach, ale podróżni w żaden sposób nie są zobowiązani do ubierania się w określony sposób. Ze względu na komfort podróżowania warto zrezygnować z bardzo krótkich szortów czy spódnic, kiedy wyjeżdżamy z dużych miast. Na co dzień dresscode nie obowiązuje natomiast przy wejściu do meczetu trzeba się oczywiście odpowiednio ubrać. Mężczyźni obowiązkowo muszą mieć długie spodnie, natomiast kobiety długie spódnice i chustę na głowie (dlatego warto zawsze mieć ze sobą dwie duże chusty). Podróżujący, którzy nie są muzułmanami muszą liczyć się z tym, że czasem nie będą mogli wejść do jakiegoś meczetu (w niektórych miejscach zdarza się to w piątek, kiedy do meczetu wpuszczani są tylko muzułmanie lub podczas trwania modlitwy).
KWESTIA OGÓLNA DLA GRUZJI, ARMENII I AZERBEJDŻANU
Jedzenie
Tej tematyce trzeba poświęcić osobny tekst (i tak też będzie), ale na początek warto powiedzieć choć kilka słów o jedzeniu na Kaukazie. Kuchnia gruzińska, ormiańska i azerska są bardzo smaczne i zazwyczaj przypadają do gustu Polakom. Moim zdaniem jest to taka umiarkowana egzotyka dla polskiego podniebienia: w większości produkty nam znane, ale przygotowane w inny, oryginalny sposób z dużą ilością ciekawych i wyrazistych przypraw. Zarówno mięsożerca jak i wegetarianin znajdzie dla siebie coś dobrego. Mięsa na gruzińskim stole można znaleźć w różnych postaciach, idealnie usmażone, ugotowane, doprawione. Jeżeli chodzi o warzywa to jest ich cała masa, a słońce dba o to, by były one soczyste i dojrzałe. Podobnie ma się sprawa z owocami. Wszystko jest bardzo smaczne, więc codzienny obiad czy kolacja to prawdziwa uczta. Należy jednak mieć na uwadze to, że jesteśmy poza domem, jakieś 3000 tysiące kilometrów od znanej nam polskiej kuchni i zdarzają się przypadki, kiedy żołądek potrzebuje kilku dni na przyzwyczajenie się do nowego otoczenia i przysmaków. Różnego rodzaju dolegliwości żołądkowe zdarzają się dużo rzadziej niż podczas podróży tak egzotycznych jak Indie czy Egipt, ale czasem się zdarzają… Wiadomo, inna flora bakteryjna, trochę nowych smaków i żołądek może się trochę zbuntować. Dobra wiadomość jest taka, że statystyki i doświadczenie wskazują na to, że nie każdego „zemsta Gruzina/Ormianina” dopada, a jak już dopadnie, to po 1-2 dniach przechodzi i wcale nie uniemożliwia to funkcjonowania. Ta informacja absolutnie nie ma na celu wzbudzenia niepokoju, ponieważ naprawdę są to przypadki rzadkie, ale ponieważ się zdarzają, to lepiej na wszelki wypadek się przygotować. Warto ze sobą zabrać probiotyk, który pomoże w unormowaniu sytuacji i inne środki pomagające w sytuacji dolegliwości żołądkowych. Zawsze też w razie nagłej potrzeby, podstawowe środki na dolegliwości żołądkowe można dostać w miejscowych aptekach.
